شپش سر را چگونه از بین ببریم؟

شپش‌ها حشراتی بسیار ریز با طول 6/1 میلی‌متر و بدون بال هستند که محل زندگی و تغذیه آنها پوست سر است. این حشرات از خون پوست سر تغذیه می‌کنند و مادامی که بر روی سر قرار داشته باشند بین ۲ تا ۴ هفته عمر می‌کنند. شپش‌ها در صورت تغذیه مناسب خیلی زود شروع به تخم‌ گذاری و تکثیر می‌کنند و گسترش می‌یابند. تخم این موجودات از طریق ماده چسبناکی که از بدن مادر ترشح می‌شود به کف سر می‌چسبد و جدا کردن آن بسیار دشوار است. این تخم‌ها بسیار شبیه به شوره سر هستند و به همین دلیل تشخیص آنها مشکل است. حشرات بالغ نیز بسیار ریز و معمولاً به رنگ موها هستند و به همین دلیل پیدا کردن آ‌نها در میان موها کاری مشکل خواهد بود. درصورتی‌که شپش‌ها از پوست سر جدا شوند و منبع تغذیه‌ای نداشته باشند بعد از ۲ روز از بین می‌روند. هر فردی به دلیل استفاده از وسایل آلوده یا تماس با افراد دارای شپش سر می‌تواند دچار این مشکل شود؛ اما بروز آن در کودکان ۳ تا ۱۴ سال شایع‌ تر است و معمولاً از طریق آنها در خانواده منتشر می‌شود.

علل ابتلا به شپش سر

شپش سر یک عارضه‌ی مسری است. خزیدن شپش روی سر شما می‌تواند باعث انتقال آن شود. دلایلی که ممکن است باعث انتقال شپش شوند عبارتند از:

• اشتراک‌گذاری وسایل شخصی (مثلاً شانه) با فردی که شپش سر دارد.
• استفاده از اقلام پارچه‌ای بلافاصله بعد از فرد مبتلا به شپش
• برخورد و تماس سر با سر فردی که به شپش مبتلا است.
• عفونت شپشی سر به شدت مسری است و اغلب در اثر تماس مستقیم منتقل می‌شود. عفونت بیشتر در کودکان و به ویژه در دختر بچه‌ها ایجاد می‌شود و انتقال عفونت از طریق تماس نزدیک سر با سر، تماس سر با وسایلی نظیر شانه، برس، روسری، ملحفه و تماس سر با وسایل تزئینی سر صورت می‌گیرد.

علائم شپش سر

بسیاری از افرادی که مبتلا به شپش می‌شوند، در واقع هیچگونه علامتی ندارند و تشخیص شپش سر تنها با توجه به علائم کار دشواری است؛ چرا که تنها علامتی که مهم است همین وجود شپش است؛ اما زمانی که با علائم زیر مواجه شدید، بدانید که زمان بررسی دقیق تر رسیده است:

• خارش مکرر و بدون دلیل سر و پوست سر
• قرمزی و التهاب پوست سر و نزدیک خط رویش مو
• مشاهده توده‌های ریز قرمز رنگ ناشی از خاراندن پوست سر
• سخت شدن خوابیدن و تمرکز به دلیل خارش سر

انواع شپش

شپش‌هایی که بر روی بدن انسان زندگی می‌کنند به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. شپش سر: پدیکولوس هومانوس کاپیتیس
2. شپش بدن: پدیکولوس هومانوس کرپوس
3. شپش عانه: فتیروس پوبیس که در ناحیه تناسلی وجود دارد و شپش خرچنگی نیز نامیده می‌شود.

تشخیص شپش سر

با نگاه دقیق به مو و پوست سر، لانه‌ها، نمف‌ها یا شپش‌های بالغ می‌توان شپش سر را تشخیص داد. یافتن نمف یا شپش بالغ ممکن است دشوار باشد. معمولاً فقط تعداد کمی از آنها وجود دارند. با این وجود لانه‌ها و رشک‌های نزدیک به پوست سر تأیید می‌کند که فرد به این بیماری مبتلا شده است. اگر مطمئن نیستید که فرد به شپش سر مبتلا باشد یا خیر، باید تشخیص توسط پزشک انجام شود. رشک‌های شپش سر به راحتی با میکروسکوپ قابل رؤیت هستند. در هنگام غربالگری استفاده از یک شانه مخصوص جهت تشخیص شپش بهتر از معاینه چشمی است.

شپش سر را چگونه از بین ببریم؟

پزشک احتمالاً داروی بدون نسخه (OTC) را توصیه می کند که باعث از بین بردن شپش و بعضی از لاروها می شود. این داروها ممکن است تخم های تخم گذار اخیر را از بین نبرند، بنابراین برای از بین بردن لارو ها بعد از بیرون آمدن آنها، قبل از تبدیل شدن به شپش بزرگسال، یک معالجه مناسب با زمان مناسب معمولاً لازم است.

محصولات بدون نسخه (OTC)

داروهای OTC یک ترکیب شیمیایی استخراج شده از گل داودی است که برای شپش سمی است. قبل از استفاده از یکی از این روش های درمانی، موهای کودک خود را با شامپو و بدون نرم کننده بشویید. شستشوی مو با سرکه سفید قبل از شستشو ممکن است به جدا شدن آنها از مو کمک کند. دستورالعمل های موجود در بسته را برای مدت زمان باقی ماندن دارو در مو دنبال کنید و موها را با آب گرم بشویید.

داروهای OTC شامل موارد زیر است:

• پرمترین (Nix). پرمترین نسخه مصنوعی پرترین است. پرمترین باعث از بین رفتن لاروها نمی شود و لازم است که درمان ۹ تا ۱۰ روز پس از اولین استفاده تکرار شود. عوارض جانبی ممکن است قرمزی و خارش پوست سر باشد.
• پرترین با مواد افزودنی (Rid). در این داروی OTC، پرترین با ماده شیمیایی دیگری ترکیب می شود که اثربخشی آن را افزایش می دهد. این محصول فقط شپش ها را از بین می برد و لازم است ۹ تا ۱۰ روز پس از اولین درمان دوباره استفاده شود. عوارض جانبی ممکن است شامل خارش و قرمزی پوست سر باشد. اگر به گل داوودی یا گل محمدی حساسیت دارد، نباید از پرترین استفاده شود.
• در بعضی از مناطق جغرافیایی، شپش نسبت به داروهای OTC مقاومت نشان داده است. همچنین، ممکن است درمان OTC به دلیل استفاده نادرست از جمله تکرار نکردن درمان در زمان مناسب، از کار بیفتد. اگر استفاده صحیح از درمان OTC به نتیجه نرسیده باشد، پزشک ممکن است یک نسخه درمانی را توصیه کند. این شامل:

1. اسپینوساد (Spinosad) برای استفاده با افراد ۶ ماه به بالا مجاز است. می توان آن را روی موهای خشک قرار داد و بعد از ۱۰ دقیقه با آب گرم شستشو داد. شپش و لکه ها را از بین می برد و معمولاً نیازی به درمان مکرر ندارد.
2. مالاتیون.( Malathion) برای استفاده در افراد ۶ سال به بالا مجاز است. لوسیون زده شده، گذاشته می شود تا به طور طبیعی خشک شود و پس از هشت تا ۱۲ ساعت شستشو داده می شود. این دارو دارای محتوای الکل زیاد است، بنابراین نمی توان آن را با سشوار یا نزدیک شعله باز استفاده کرد. در صورت لزوم، مالاتیون می تواند هفت تا نه روز پس از اولین درمان مجدداً اعمال شود.
3. ایورمکتین (Sklice). ایورمکتین برای شپش سمی است. این ماده برای استفاده در افراد ۶ ماه به بالا مجاز است. می توان آن را یک بار برای خشکی مو استفاده کرد و بعد از ۱۰ دقیقه با آب شستشو داد. ایورمکتین همچنین به صورت قرص موجود است که از طریق دهان مصرف می شود.